Selçuklu Takvimi’nde Oğuz Türkleri’nin Bayramı

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Selçuklu imparatorluğu’nun, İran coğrafyasındaki mirası, Celali Takvimi ve Türklerin kutladığı Bayram günü;

Günümüzde, İran adlanan topraklarda yaşayan Türklerin yaşam ritmi, Selçuklu imparatoru Celâaleddin Melikşah’ın buyruğu üzerine ortaya çıkan takvim ile dengelenmektedir. Sultan Melikşah, o dönemde kullanılan ve eski Mısır takviminden alınma, her biri otuzar gün çektirilen on iki ay, artı beş gün eklemeli, toplam 365 tam günlü takvimin, Selçuklu İmparatorluğu topraklarındaki günlük doğa döngüsünü, dolayısıyla da aylık, yıllık ve asırlık zamanı yansıtmadığını biliyordu.
Eski takvimde doğa döngüsündeki belli bir an, örneğin Türk kültüründe oldukça önemli bir yeri olan ilkbahar ılımı, yani Oğuz bayramı, gün tün eşitliği olayına bağımsız olarak, her yıl farklı bir güne denk geliyordu.
Tarih boyu, doğanın ritmi ile iç içe ve senkronize bir şekilde hareket etmek, Türklerin toplumsal yapısının daha sağlam bir temele oturmasına, dolayısıyla da daha güçlü devletler kurabilmelerine yol açmıştır.

Güntün eşitliği, Ilım, ya da Ekinoks olayı, aydınlanma çemberinin kutuplardan geçtiği anda gerçekleşen bir olaydır. Güneş bu anda, Kuzey Yarımküre’yi ve Güney Yarımküre’yi eşit miktarda aydınlatır.
Aydınlanma çemberi, Güneş’in Dünya’yı aydınlattığı bölge ile karanlıkta kalan bölge arasındaki çizgiye verilen addır. Yıl boyunca Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketi sırasında aydınlık çemberinin hareketindeki değişimi izleyerek, Gece ve gündüzün, Ayların ve dönemlerin belli bir ritmi yansıttığını görebiliriz.

Selçuklu İmparatoru Celaleddin Melikşah Sultan da, bu önemi görerek, Ömer Hayyâm, Ebü’l-Muzafer İsfizari, Necîbel Vâsiti, Abdurrahman Hâris ve Muhammed Hâzin gibi bilim insanlarından bir kurul oluşturdu. Kurul Yezdicerd ve İskender takvimlerini inceledikten sonra bunları düzeltmek yerine yeni bir takvim tertibine karar verdi ve sonuç olarak, Türklerin yeni Yılsayarı, Celali takvimi ortaya çıktı.
Bu takvimde yılın başlangıcı, Türklerin mirası ve eskiden beri, Türklüğün beşiği olan, Hazar ve Kenger denizleri arasındaki coğrafyada kesintisiz olarak her yıl belli törenlerle kutlanan Bayram günü olarak belirtildi.

Bayram ne demektir:
Bayram, Türkçe ’de, güzel, görkemli, süslü, belirgin ve büyük anlamına gelen Bay kökeninden türenmiş bir sözcüktür.
Bu yüzden yılın en önemli, belirgin ve güzel gününe Bayram denir.

İlkbahar ılımı, 21 Mart, Oğuz coğrafyasında Bayram ve şenlik günüdür. Bir ay öncesinden başlanan törenler, Bayrama varan ay, yani bayram ayını Oğuz Türk aylarının en önemli ayı konumuna getirir.
Doğanın 4 ana bileşeninden esinlenerek 21 Şubat’ı 21 Mart’a bağlayan bir aylık dönemin, yani Bayram ayının son 4 çarşambasını, sırayla, Su, Od, Yel ve Toprak günü olarak adlandıran Türkler, bugünlere özel törenler düzenleyip eski inançlarına göre bazı etkinliklerde bulunuyor.
Örneğin, insanoğlunun uygarlığında temel unsurlardan biri olan Od günü, yani Ateş gününde, od’un, aydınlık getiriciliği ve arındırıcı özelliğinden yola çıkarak, ateşle bağdaşık bir gün yaşanır. Özel olarak Türklerin uygarlığında günlük yaşamın odak noktası olan ve aynı zamanda Türk boylarının damgalarıyla sembolize edilen Ocak kavramının temeli olan Od, başka günlerde de bu ritüellerin hemen hemen ana unsurudur.

Hazar denizi ve Kenger körfezi arasında kalan coğrafyada yaşanan Türklük, Türkbilimi açısından oldukça önemli bir coğrafya olsa da, bu bölge ile ilgili elimizde olan bilgiler yetersiz, şahsi yorumlara açık ve bazen de yanıltıcı olabilir. Bu yüzden gerçeklere dayalı ve ön yargısız bir bakışla bu bölgeyi araştırmak, Türk dünyasına katkı sunabilecek büyük sonuçlar elde etmeye yol açabilir.